Fabrikalar yapan fabrika, KARDEMİR

Türkiye’nin ilk ağır sanayi tesisi için emir Atatürk’ten

Bir ülkenin konut yapmak için de, fabrika inşaatı yapmak ve içindeki makinaları üretmek için de, üretilen malları taşıyacak araçları, trenleri, demiryollarını, karayollarındaki köprü, viyadükleri yapmak için de temel bir malzemeye ihtiyaç var; demir çelik.

Mustafa Kemal Atatürk, genç Cumhuriyet’in endüstrileşmesinin ilk adımı olarak bir demir çelik entegre tesisi yapılması kararını verir. Yer konusundaki araştırmalar esnasında Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak Paşa güvenliği sağlayabilmek için alternatif yerler arasında bugün Karabük’ün yer aldığı bölgeyi önerir. Yapılacak tesis ülkenin ilk ve en büyük sanayi yatırımıdır. Olası bir düşman saldırısından korunmalıdır. O günün uçaklarının da alçalarak hedefleri vurma zorunluluğu olduğu için çanak gibi olan Safranbolu'ya bağlı Öğlebeli Köyü'nün 14 haneli bir mahallesi seçilir. Bölge zaten 1935 yılında açılan Ankara-Zonguldak demiryolu ile önemini arttırmıştır. 3 Nisan 1937 yılında Atatürk'ün yönlendirmesi ile Başbakan İsmet İnönü tarafından Karabük Demir Çelik Fabrikası'nın temelleri atılır. Sivas bölgesinden demir cevheri trenle taşınır. Bu entegre tesisten çıkacak cüruf, çimento fabrikasının da hammaddesi olacaktır.

Karabük ili doğuyor

Öğlebeli köyünün çeltik tarlalarına kurulan fabrika çevresinde oluşan yerleşim sonraları Karabük adını almış ve 1939'da belediye olmuş. 1941 de Safranbolu ilçesine bağlı bucak olan Karabük, 1953 yılında Zonguldak İline bağlı bir ilçe, 1995 de ise il olmuş. Yani Kardemir, bugün içinde yer aldığı kenti, kendisi doğurmuş.

Fabrikalar kuran fabrika

Yurt içi ve dışında pek çok fabrika gezdim. Fakat böylesi devasa büyüklükte olanını ilk kez Karabük’te gördüm. İçerisinde tesisler arasında cevher ve sıvı demiri taşımak için 42 km. demiryolu var. 12 lokomotif yüzlerce vagonu taşımak için kullanılıyor. Fabrika 84 yıldır 24 saat durmadan çalışıyor. Üretimin artması adına yatırımlara devam edilmiş, 1950, 1962, 2008 ve 2015 de eklenenlerle yüksek fırınların sayısı da 5 olmuş. Kardemir "fabrikalar kuran fabrika" olarak tanınıyor, bu ünvanla anılıyor.

Karabüklülerin ekmek kapısı Kardemir. Aynı aileden dede, evlat ve torunun aynı fabrikadan ekmek yemesi çok da rastlanılacak bir öykü değil. Ülkemizin en büyük tesislerinden biri olmasının yanında tam bir istihdam deposu, 5 bine yakın çalışanı var.

Stratejik ürünler: Demiryolu rayı ve tekeri

Demiryolu rayı ve tekerini de ilk üreten Kardemir bu stratejik ürünlerin halen tek üreticisi konumunda. Savunma sanayimiz için özel alaşımlı çelikler üretiyor, yurt içinde ve dışında çok sayıdaki büyük endüstriyel tesisin proje, imalat ve montajını gerçekleştiriyorlar.

Ülkemizin sanayileşme macerasının önemli ve stratejik bir oyuncusu Kardemir. Nice 85 yıllar yaşaması ve üretmesi dileğiyle.

Kardemir Genel Müdürü Necdet Utkanlar ise Türkiye’de çelik konusunun duayeni bir isim. Şehir gibi fabrikalar arasında Genel Müdürlük binasını ararken kaybolduk.

“İLK TÜRK DEMİRİ” 10 Eylül 1939

Bu dev fabrikalardan oluşan fabrika İngilizler tarafından yapılmış. 1939 yılında ilk Türk Yüksek Fırını Fatma’dan elde edilen sıvı demirden yapılan plaka halen Kardemir’de sergileniyor ve üstünde “İLK TÜRK DEMİRİ 10 Eylül 1939” yazıyor. Kuruluşunda Sümerbank’a bağlı olarak çalışan tesis 1955 de Sümerbank’tan ayrılmış. Bu arada üzüntümü ifade etmeliyim, ülkemizin sanayileşmesinin temel taşlarından biri olan Sümerbank’ı ne çabuk unuttuk değil mi?