SON DAKİKA
Hava Durumu

#Dış Ticaret Açığı

Ekometre - Dış Ticaret Açığı haberleri, son dakika gelişmeleri, detaylı bilgiler ve tüm gelişmeler, Dış Ticaret Açığı haber sayfasında canlı gelişmelerle ulaşabilirsiniz.

ABD'de dış ticaret açığı daraldı Haber

ABD'de dış ticaret açığı daraldı

ABD Ticaret Bakanlığı'nın verilerine göre dış ticaret açığı Haziran ayında yüzde 2,5 daralarak 73,1 milyar dolar oldu. Bloomberg'in anketine katılan ekonomistlerin medyan tahmini 72,5 milyar dolardı Ülkenin ihracatı haziranda yüzde 1,5 artışla 265,7 milyar dolara çıkarak 4 ayın en yüksek seviyesini kaydetti. İthalatı da yüzde 0,6 artarak 339 milyar dolarla Haziran 2022'den bu yana en yüksek seviyesine ulaştı. Çin'e karşı verilen dış ticaret açığı azaldı ABD'nin ilişkilerinin hassas olduğu Çin'e karşı dış ticarette verdiği açık, söz konusu dönemde azalış kaydetti. Ülkenin Çin ile ticaret açığı, haziranda bir önceki aya kıyasla yüzde 6,7 azalarak 22,3 milyar dolara geriledi. Ülke, mayısta dış ticaret fazlası verdiği Singapur'a karşı haziranda 400 milyon dolarlık açık verdi. ABD'nin açık verdiği diğer ticaret partnerleri arasında, Avrupa Birliği (18 milyar dolar), Meksika (13,7 milyar dolar), Vietnam (10,9 milyar dolar), Almanya (7,4 milyar dolar), Tayvan (6,4 milyar dolar), İrlanda (5,8 milyar dolar), Güney Kore (5,7 milyar dolar), Japonya (4,9 milyar dolar), Kanada (4,6 milyar dolar), Hindistan (3,7 milyar dolar), İtalya (3,1 milyar dolar), İsviçre (2,9 milyar dolar), Malezya (1,8 milyar dolar), Fransa (1,3 milyar dolar) ve İsrail (900 milyon dolar) yer aldı. Ülkenin ticaret fazlası verdiği yerler ise Hollanda (4,8 milyar dolar), Güney ve Orta Amerika (3,6 milyar dolar), Hong Kong (2,1 milyar dolar), Avustralya (1,9 milyar dolar), Birleşik Krallık (900 milyon dolar), Brezilya (800 milyon dolar), Belçika (700 milyon dolar) ve Suudi Arabistan (100 milyon dolar) oldu.

Dış ticaret açığı Haziran ayında yüzde 10,8 arttı Haber

Dış ticaret açığı Haziran ayında yüzde 10,8 arttı

TÜİK verilerine göre dış ticaret açığı Haziran ayında yüzde 10,8 arttı. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Haziran ayında yüzde 79,7 iken, 2024 Haziran ayında yüzde 76,4'e geriledi. Ocak-Haziran döneminde dış ticaret açığı yüzde 30,5 azalarak 61 milyar 325 milyon dolardan, 42 milyar 591 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Ocak-Haziran döneminde yüzde 66,8 iken, 2024 yılının aynı döneminde yüzde 74,8'e yükseldi. Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı iş birliğiyle genel ticaret sistemi kapsamında üretilen geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2024 yılı Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,3 azalarak 19 milyar 49 milyon dolar, ithalat yüzde 4,4 azalarak 24 milyar 920 milyon dolar oldu. Ocak-Haziran döneminde ihracat yüzde 2,6 arttı, ithalat yüzde 8,4 azaldı Genel ticaret sistemine göre ihracat 2024 yılı Ocak-Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 2,6 artarak 126 milyar 278 milyon dolar, ithalat yüzde 8,4 azalarak 168 milyar 869 milyon dolar oldu. Haziran ayında enerji ürünleri ve altın hariç ihracat yüzde 9,4, ithalat yüzde 2,7 azaldı Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, 2024 Haziran ayında yüzde 9,4 azalarak 19 milyar 404 milyon dolardan, 17 milyar 584 milyon dolara geriledi. Haziran ayında enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat yüzde 2,7 azalarak 19 milyar 853 milyon dolardan, 19 milyar 308 milyon dolara geriledi. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı Haziran ayında 1 milyar 725 milyon dolar oldu. Dış ticaret hacmi yüzde 6,0 azalarak 36 milyar 892 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 91,1 oldu. Haziran ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Haziran ayında ihracatta ilk sırayı Almanya aldı. Almanya'ya yapılan ihracat 1 milyar 555 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 1 milyar 287 milyon dolar ile ABD, 1 milyar 59 milyon dolar ile Birleşik Krallık, 984 milyon dolar ile İtalya, 853 milyon dolar ile Irak takip etti. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 30,1'ini oluşturdu. Ocak-Haziran döneminde ihracatta ilk sırayı Almanya aldı. Almanya'ya yapılan ihracat 10 milyar 201 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 7 milyar 785 milyon dolar ile ABD, 6 milyar 962 milyon dolar ile Birleşik Krallık, 6 milyar 454 milyon dolar ile İtalya ve 6 milyar 241 milyon dolar ile Irak takip etti. İlk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 29,8'ini oluşturdu. İthalatta ilk sırayı Çin aldı İthalatta Çin ilk sırayı aldı. Haziran ayında Çin'den yapılan ithalat 3 milyar 394 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 2 milyar 948 milyon dolar ile Rusya Federasyonu, 1 milyar 930 milyon dolar ile Almanya, 1 milyar 190 milyon dolar ile ABD, 1 milyar 169 milyon dolar ile İtalya izledi. İlk 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 42,7'sini oluşturdu. Ocak-Haziran döneminde ithalatta ilk sırayı Rusya aldı. Rusya Federasyonu'ndan yapılan ithalat 22 milyar 41 milyon dolar olurken, bu ülkeyi sırasıyla; 21 milyar 281 milyon dolar ile Çin, 12 milyar 765 milyon dolar ile Almanya, 9 milyar 675 milyon dolar ile İtalya, 8 milyar 135 milyon dolar ile ABD izledi. İlk 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 43,8'ini oluşturdu.

Ocak- Eylül dönemi yük ve konteyner istatistikleri açıklandı Haber

Ocak- Eylül dönemi yük ve konteyner istatistikleri açıklandı

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, ocak-eylül dönemine ilişkin denizcilik istatistikleri ile ilgili değerlendirmede bulundu. Deniz ticaretinden daha fazla pay almak için çalışmaların hız kesmeden devam ettiğini belirten Uraloğlu, “Bu yılın eylül ayında limanlarımızda elleçlenen yük miktarı 42 milyon 459 bin 19 ton olarak gerçekleşti. Ocak -Eylül döneminde limanlarımızda elleçlenen yük miktarı ise toplam 391 milyon 801 bin 393 tona ulaştı. Eylül’de limanlarda gerçekleştirilen ihracat amaçlı yükleme miktarı 12 milyon 47 bin 178 ton olurken, ithalat amaçlı boşaltma miktarı ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,2 artarak 19 milyon 977 bin 793 tona çıktı. Eylül ayında dış ticaret taşımaları ise 32 milyon 24 bin 971 tona yükseldi" ifadelerini kullandı. En fazla yük elleçleme kocaeli bölge liman başkanlığında gerçekleşti Eylül ayında limanlarda deniz yolu ile yapılan transit yük taşımalarının, 5 milyon 129 bin 357 ton olarak gerçekleştiğini kaydeden Uraloğlu, “Eylül’de kabotajda taşınan yük miktarı 5 milyon 304 bin 691 ton ile yüzde 3,4 artış gösterdi. En fazla yük elleçlemesi 6 milyon 838 bin 105 ton yük ile Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı idari sınırlarında faaliyet gösteren liman tesislerinde gerçekleşti. Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı idari sınırlarında elleçlenen yüklerin; yüzde 84,1’ini dış ticaret yükleri, yüzde 13,3’ünü kabotaj yükleri ve yüzde 2,6’sını transit yükler oluşturdu. Kocaeli Bölge Liman Başkanlığı’nı 6 milyon 674 bin 548 ton ile Aliağa Bölge Liman Başkanlığı ve 5 milyon 385 bin 760 ton ile İskenderun Bölge Liman Başkanlığı takip etti” dedi. Portland çimento ihracat, ham petrol ise elleçlenen ithalat yükleri içerisinde ilk sırayı aldı Eylül ayında bir önceki aya göre en fazla artış gösteren yük cinsinin 399 bin 205 tonluk artış ile briketlenmemiş taşkömürü olduğunu belirten Uraloğlu, “Limanlarımızda 2 milyon 527 bin 325 ton briketlenmemiş taşkömürü yük elleçlemesi gerçekleşti. Bu yük cinsini sırasıyla; 293 bin 809 ton artış ile slab ve 141 bin 867 ton artış ile fuel oil yük cinsleri takip etti. Eylül ayında portland çimento yük cinsi, limanlarımızda elleçlenen ihracat yükleri içerisinde 861 bin 920 ton ile ilk sırayı aldı. Portland çimento yük cinsini sırasıyla, 402 bin 360 ton ile buğday ve mahlut, 392 bin 534 ton ile fuel oil yük cinsleri takip etti. Ham petrol yük cinsi, limanlarımızda elleçlenen ithalat yükleri içerisinde 3 milyon 8 bin 473 ton ile ilk sırayı aldı. Bunu sırasıyla, 2 milyon 504 bin 39 ton ile briketlenmemiş taşkömürü ve 1 milyon 439 bin 777 ton ile motorin yük cinsleri takip etti” açıklamalarında bulundu. Dış ticarete konu olan yüklerin yüzde 7,7’si türk bayraklı gemiler ile taşındı Eylül ayında deniz yolu ile yapılan ihracatta en fazla yük elleçlemesinin 1 milyon 335 bin 371 ton ile İtalya’ya yapılan taşımalarda gerçekleştiğini aktaran Uraloğlu, “Bunu Amerika ve İsrail’e yapılan taşımalar takip etti. İthalatta en fazla yük elleçlemesi ise 7 milyon 494 bin 686 ton ile Rusya’dan yapılan taşımalarda gerçekleşti. Eylül ayında limanlarımızda elleçlenen dış ticarete konu 32 milyon 24 bin 971 ton yükün yüzde 7,7’si Türk bayraklı gemilerle taşındı. Eylül ayında Türk bayraklı gemiler ile taşınan yük miktarı 2 milyon 459 bin 999 ton ile bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,7 arttı. Yabancı bayraklı gemiler ile taşınan yük miktarı ise 29 milyon 564 bin 972 ton ile bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 0,5 oranında azaldı” dedi. Limanlarda elleçlenen konteyner miktarı yüzde 12,3 arttı Eylül’de limanlarda elleçlenen konteyner miktarının geçen yılın aynı ayına göre yüzde 12,3 artarak, 1 milyon 63 bin 943 TEU’ya ulaştığını kaydeden Bakan Uraloğlu, “Ocak-eylül döneminde limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0,2 artarak 9 milyon 369 bin 438 TEU’ ya çıktı. Eylül’de elleçlenen dış ticarete konu konteyner miktarı, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10,1 artarak 837 bin 217 TEU oldu. Limanlarımızda gerçekleştirilen ihracat amaçlı konteyner yüklemeleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,7 artarak 429 bin 386 TEU, ithalat amaçlı konteyner boşaltmaları da yüzde 10,5 artarak 407 bin 831 TEU olarak gerçekleşti. Elleçlenen transit konteyner miktarı yüzde 31,4 artarak 167 bin 594 TEU’ya ulaştı. Kabotajda elleçlenen konteyner miktarı da bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 0,1 artarak 59 bin 133 TEU olarak gerçekleşti” ifadelerini kullandı. Dış ticarette taşınan konteynerlerin yüzde 10,9’u türk bayraklı gemiler ile gerçekleşti Ambarlı Bölge Liman Başkanlığı idari sınırlarında faaliyet gösteren liman tesislerinde toplam 249 bin 35 TEU konteyner elleçlemesi gerçekleştiğini belirten Uraloğlu, “Ambarlı Bölge Liman Başkanlığımızı, Kocaeli ve Mersin Bölge Liman Başkanlıkları takip etti. Yunanistan, eylül ayında 113 bin 684 TEU ile en fazla konteyner elleçlemesi yapılan ülke oldu. Yunanistan’ı Mısır ve İsrail’e yapılan taşımalar izledi. Limanlarımızda deniz yolu ile yapılan en fazla ihracat amaçlı konteyner yüklemesini 48 bin 309 TEU ile Mısır’a giden konteynerler oluşturdu. Mısır'ı, Yunanistan ve İtalya takip etti. Deniz yolu ile yapılan en fazla ithalat amaçlı konteyner boşaltmasını Yunanistan’dan gelen konteynerler oluşturdu. Eylül ayında limanlarımızda elleçlenen dış ticarete konu 837 bin 217 TEU konteynerin yüzde 10,9’u Türk bayraklı gemilerle taşındı. Eylül ayında Türk bayraklı gemilerde elleçlenen dış ticarete konu konteyner miktarı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19,5 artışla 90 bin 916 TEU, yabancı bayraklı gemilerde elleçlenen dış ticarete konu konteyner miktarı ise bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9 artışla 746 bin 300 TEU oldu” dedi.

Temmuz da dış ticaret açığı 12,22 milyar dolara yükseldi Haber

Temmuz da dış ticaret açığı 12,22 milyar dolara yükseldi

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre Temmuz'da dış ticaret açığı yıllık yüzde 14,2 artışla 12,22 milyar dolar oldu. Böylelikle 12 aylık dış ticaret açığı 120,71 milyar dolar olarak kaydedildi. 12 aylık dış ticaret açığında Mayıs ayında 122,27 milyar dolarla rekor seviye görülmüştü. İhracat Temmuz'da bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,3 artarak 20,08 milyar dolar, ithalat yüzde 10,5 artarak 32,3 milyar dolar olarak gerçekleşti. Temmuz ayında ihracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Temmuz ayında yüzde 63,4 iken, 2023 Temmuz ayında yüzde 62,2'ye geriledi. Ticaret Bakanlığı'nın Temmuz ayı geçici verileri 12,4 milyar dolarlık açığa işaret etmişti. Enerji-altın hariç açık Temmuz'da 6 milyar dolar Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, 2023 Temmuz ayında yüzde 9,9 artarak 18,5 milyar dolara yükseldi. Aynı dönemde enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat yüzde 24,1 artarak 24,5 milyar dolara çıktı. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı Temmuz ayında 6 milyar 35 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi yüzde 17,6 artarak 43 milyar dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 75,4 oldu. 7 aylık açık 73 milyar doları aştı Genel ticaret sistemine göre ihracat 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,7 azalarak 143,3 milyar dolar, ithalat yüzde 5 artarak 216,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Ocak-Temmuz döneminde dış ticaret açığı yüzde 18,1 artarak 62,3 milyar dolardan, 73,6 milyar dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Ocak-Temmuz döneminde yüzde 69,8 iken, 2023 yılının aynı döneminde yüzde 66,1'e geriledi.

Dış ticaret açığı Temmuz ayında 15,7 arttı Haber

Dış ticaret açığı Temmuz ayında 15,7 arttı

Ticaret Bakanlığı, Temmuz ayına ilişkin dış ticaret verilerini açıkladı. Buna göre, 2023 yılı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre;  İhracat, %8,4 oranında artarak 20 milyar 93 milyon dolar, ithalat, ,1 oranında artarak 32 milyar 476 milyon dolar, dış ticaret hacmi, ,0 oranında artarak 52 milyar 569 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2023 yılı Ocak-Temmuz döneminde geçen yılın aynı dönemine göre;  İhracat, %0,6 oranında azalarak 143 milyar 435 milyon dolar, ithalat, %5,1 oranında artarak 217 milyar 52 milyon dolar, dış ticaret hacmi, %2,8 oranında artarak 360 milyar 487 milyon dolar oldu 2023 yılı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre; ihracatın ithalatı karşılama oranı 1,5 puan azalarak %61,9 olarak gerçekleşti. Enerji verileri hariç tutulduğunda, ihracatın ithalatı karşılama oranı 9,7 puan azalarak %68,8 olurken, enerji ve altın verileri hariç tutulduğunda ise, ihracatın ithalatı karşılama oranı 9,6 puan azalarak %75,5 oldu. Temmuz ayında en fazla ihracat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Almanya (1 milyar 677 milyon dolar), İtalya (1 milyar 103 milyon dolar) ve ABD (1 milyar 101 milyon dolar) oldu. İhracatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ihracat içerisindeki payı %48,0 oldu. Temmuz ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler sırasıyla; Çin (4 milyar 602 milyon dolar), Rusya Federasyonu (3 milyar 736 milyon dolar) ve Almanya (2 milyar 841 milyon dolar) oldu. İthalatta en çok paya sahip ilk 10 ülkenin toplam ithalat içerisindeki payı %62,4 oldu. Temmuz ayında en fazla ihracat yaptığımız ülke grupları sırasıyla; Avrupa Birliği (AB-27) (8 milyar 627 milyon dolar), Yakın ve Ortadoğu Ülkeleri (3 milyar 398 milyon dolar) ve Diğer Avrupa Ülkeleri (3 milyar 30 milyon dolar) oldu. Temmuz ayında en fazla ithalat yaptığımız ülke grupları sırasıyla; Avrupa Birliği (AB-27) (10 milyar 29 milyon dolar), Asya Ülkeleri (8 milyar 648 milyon dolar) ve Diğer Avrupa Ülkeleri (7 milyar 348 milyon dolar) oldu Temmuz ayında Geniş Ekonomik Grupların (BEC) sınıflamasına göre, en çok ihracat 10 milyar 313 milyon dolarla (%1,2 artış) "Hammadde (Ara malları)" grubunda yapılırken, bu grubu sırasıyla 6 milyar 762 milyon dolarla (%8,0 artış) “Tüketim Malları" ve 2 milyar 448 milyon dolarla (%29,3 artış) "Yatırım (Sermaye) Malları” grupları takip etti. Temmuz ayında Geniş Ekonomik Grupların (BEC) sınıflamasına göre, en çok ithalat 22 milyar 622 milyon dolarla (%3,9 azalış) "Hammadde (Ara malları)" grubunda yapılırken, bu grubu sırasıyla 5 milyar 124 milyon dolarla (%54,7 artış) “Yatırım (Sermaye) Malları" ve 4 milyar 715 milyon dolarla (%99,7 artış) "Tüketim Malları” grupları takip etti. Temmuz ayında sektörlere göre ihracatın payı sırasıyla; İmalat Sanayi %92,9 (18 milyar 676 milyon dolar), Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık sektörü %5,0 (1 milyar 10 milyon dolar), Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü %1,6 (314 milyon dolar) oldu. Temmuz ayında sektörlere göre ithalatın payı sırasıyla; İmalat Sanayi %84,5 (27 milyar 447 milyon dolar), Madencilik ve Taş Ocakçılığı sektörü %9,2 (2 milyar 995 milyon dolar), Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık sektörü %3,5 (1 milyar 123 milyon dolar) oldu.

Dış ticaret açığı  çift hanelere yükseldi Haber

Dış ticaret açığı çift hanelere yükseldi

Türkiye ekonomisi Mayıs ayında 12,5 milyar dolar dış ticaret açığı verdi. Böylelikle Mart ve Nisan aylarında görülen tek haneli dış ticaret açığının ardından yeniden çift haneli seviyeler izlendi. Ocak ayında dış ticaret açığı 14,3 milyar dolarla rekor kırmıştı. Mayıs ayı için Ticaret Bakanlığı'nın geçici verileri 12,7 milyar dolarlık dış ticaret açığına işaret etmişti. İthalatta rekor TÜiK verilerine ihracat 2023 yılı Mayıs ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 14,4 artarak 21 milyar 659 milyon dolar, ithalat yüzde 15,5 artarak 34 milyar 186 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylelikle ithalatta aylık bazda rekor kırıldı. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ihracat, 2023 Mayıs ayında yüzde 15,6 artarak 17 milyar 434 milyon dolardan, 20 milyar 162 milyon dolara yükseldi. Mayıs ayında enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç ithalat yüzde 22,6 artarak 21 milyar 263 milyon dolardan, 26 milyar 60 milyon dolara yükseldi. Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın hariç dış ticaret açığı Mayıs ayında 5 milyar 898 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret hacmi yüzde 19,4 artarak 46 milyar 222 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu ayda enerji ve altın hariç ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 77,4 oldu. Ocak-mayıs döneminde dış ticaret açığı 56 milyar dolar oldu Genel ticaret sistemine göre ihracat 2023 yılı Ocak-Mayıs döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,1 artarak 102 milyar 476 milyon dolar, ithalat yüzde 8,8 artarak 158 milyar 498 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ocak-Mayıs döneminde dış ticaret açığı yüzde 29,3 artarak 43 milyar 341 milyon dolardan, 56 milyar 22 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2022 Ocak-Mayıs döneminde yüzde 70,2 iken, 2023 yılının aynı döneminde yüzde 64,7'ye geriledi. Ocak-Mayıs döneminde yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı yüzde 3,7 oldu.

En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.