Bütçe 7 ayda 844 milyar TL açık verdi
Merkezi yönetim bütçesinde temmuz ayları itibarıyla harcamalar yüzde 81,6 artarken, yeni vergilere rağmen toplam gelirlerdeki artış yüzde 44,9’da kaldı. Geçen yıl temmuz ayında 48,6 milyar lira fazla veren bütçe, bu yıl aynı ayda 96,8 milyar lira ile açık verdi.
İlk yedi ayda bütçede faiz dışı harcamalar görece kontrollü giderken, faiz ödemelerinde yüksek oranlı bir artış yaşandı. Faiz dışı harcamalar içinde cari transferlerden sonra en büyük bölümü oluşturan personel giderleri de genel bütçe giderlerindekinin çok üzerinde bir artış kaydetti. Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergi tahsilatı yedi ayda 4 trilyon liraya yaklaşırken, tahsilat artışı toplam bütçe gelirindekinin altında gerçekleşti.
Aylık gerçekleşmeler
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, temmuz ayında merkezi yönetim bütçesinde harcamalar geçen yılın aynı ayına göre yüzde 81,6 artışla 827,7 milyar, gelirler ise yüzde 44,9 artışla 730,9 milyar lira oldu. Temmuzda verilen 96,8 milyar liralık bütçe açığı, bu yıl mayıs dışındaki aylara göre daha makul düzeyde gerçekleşti.
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, bu yıl ocak ayında 150,7 milyar, şubatta 153,8 milyar, martta 209 milyar, nisanda 177,8 milyar lira açık verilmiş, geçici vergi dönemine denk gelen mayısta ise aylık bazda 219,4 milyar liralık bir bütçe fazlası elde edilirken, haziranda 275 milyar lira ile bu yılın en yüksek aylık açığı verilmişti.
Temmuzda bütçe giderlerinin 735,2 milyarını geçen yılın aynı ayına göre yüzde 75,8 artan faiz dışı harcamalar oluşturdu, faiz ödemeleri ise yüzde 145,4’lük rekor artışla 92,5 milyar lira oldu. Böylece geçen yıl temmuzdaki 86,3 milyar liralık faiz dışı bütçe fazlasına karşılık, bu yıl aynı ayda 4,2 milyar lira faiz dışı açık verildi. Haziran ayları itibarıyla faiz ödemelerinin toplam bütçe giderleri içindeki oranı yüzde 8,3’ten yüzde 11,2’ye, vergi gelirlerine oranı da yüzde 8,4’ten yüzde 15,1’e yükseldi.
Yedi ayda 667 milyar tl faiz ödendi
Yılın ilk yedi ayında merkezi yönetim bütçe harcamaları geçen yılın eş dönemine göre yüzde 91,8 büyüyerek 5 trilyon 406,3 milyar, bütçe gelirleri ise yüzde 91,3 artışla 4 trilyon 562,3 milyar liraya ulaştı. Böylece yedi aylık bütçe açığı geçen yıla göre yüzde 94,2’lik bir büyüme ile 844 milyar lira oldu.
Ocak-temmuz döneminde faiz ödemeleri diğer bütçe harcamalarındakinin çok üstünde bir artış kaydetti. Yedi aylık bütçe giderlerinin 4 trilyon 739,3 milyarını geçen yıla göre yüzde 89,1 artan faiz dışı harcamalar oluştururken, faiz ödemeleri aynı dönemde yüzde 113,1 artışla 667 milyar liraya ulaştı ve toplam bütçe giderlerinin yüzde 12,3’ünü oluşturdu. Faiz dışı bütçe dengesindeki açık, yedi aylık dönemlere göre yüzde 45,4 büyüyerek 177 milyar liraya yükseldi.
İlk yedi ayda cari transferler bütçenin en büyük kalemi olmaya devam ederken, ikinci büyük kalem olan personel giderlerinde hızlı bir büyüme yaşandı. Hazine yardımları, görevlendirme giderleri, hane halkına yardımlar, tarım ve hayvancılık destekleri gibi çok sayıda alanı kapsayan cari transferler geçen yılın eş dönemine göre yüzde 71,9 artışla 2 trilyon 105,8 milyar lira oldu.
Memur maaşları, sözleşmeli personel ve işçi ücretleri, zam ve tazminatlar, ödenekler ve ek çalışma karşılıkları gibi kalemleri kapsayan toplam personel gideri ise yüzde 119,7 artışla 1 trilyon 531,8 milyar, kamu çalışanları adına sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi ödemeleri de yüzde 82,1 artarak 188 milyar lira oldu.
Böylece kamu personeline yapılan ödemelerin toplam tutarı cari transferlere yaklaştı. Kamu kuruluşlarına mamul mal alımı, gayrimenkul sermaye üretimi, müteahhitlik giderleri, onarım faaliyetleri gibi alanları kapsayan “sermaye giderleri” yüzde 129,4 artışla 372,7 milyar liraya çıkarken, kamu kurum ve işletmelerine yapılan “sermaye transferleri” ise yüzde 54 azalarak 30,9 milyar liraya geriledi.
Mal ve hizmet alımlarının yedi aylık tutarı yüzde 72,7 artışla 330,6 milyar, genel bütçeye dahil kuruluşlar ve yurt dışına “borç verme” kalemi yüzde 199,7 artışla 179,5 milyar lira oldu.
Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide yılın ilk yedi ayındaki toplam tahakkuk 4 trilyon 937,3 milyar lira olurken, aynı dönemde 3 trilyon 825,1 milyar lira ile bunun yüzde 77,5’i kadar tahsilat gerçekleştirildi. Vergi tahsilatının tahakkuka oranı geçen yılın aynı dönemine göre 7,7 puan artış gösterdi.
Ancak yedi aylık dönemdeki vergi tahsilatında geçen yılın aynı dönemine göre tahsilat artışı yüzde 86,4’le toplam bütçe gelirlerindeki artışın altında kaldı. Yedi aylık tahsilat, yılın tümünde öngörülen 7 trilyon 407,7 milyar liralık hedefin yüzde 51,6’sı düzeyinde gerçekleşti. Geçen yıl ilk yedi ayda yüzde 86,1 olan vergi gelirlerinin toplam bütçe geliri içindeki payı, vergi dışı gelirlerdeki artışın daha hızlı olması nedeniyle bu yıl aynı dönemde yüzde 83,8’de kaldı. Vergi tahsilatının toplam bütçe giderlerini karşılama oranı da yüzde 72,8’den yüzde 70,8’e geriledi.
Cezalarda tahsilat artışı
Vergi dışındaki en büyük genel bütçe gelir kalemi olan ve her yıl yılbaşında yeniden değerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalarda bu yılın ilk yedi ayındaki tahsilat yüzde 187,6 ile yüksek oranda bir artışla 442,7 milyar liraya ulaştı.
İlk yedi ayda elde edilen 78,3 milyar liralık teşebbüs ve mülkiyet geliri, 76 milyar liralık bağış ve yardım ile özel gelir, 7,2 milyar liralık sermaye geliri ve alacaklardan 6,5 milyar liralık tahsilatla birlikte toplam “genel bütçe” gelirleri yüzde 90,7 artışla 4 trilyon 435,9 milyar liraya ulaştı. Özel bütçeli idarelerin öz gelirlerinden 98 milyar, düzenleyici ve denetleyici kurum gelirlerinden de 28,4 milyar liralık aktarma sonucu merkezi yönetim bütçesinin ilk yarıdaki toplam geliri 4 trilyon 562,3 milyar lira oldu.
Yıllık hedefe göre gerçekleşmeler
2024-2026 OVP’de 2024’ün tümünde bütçe giderleri 11 trilyon 89 milyar, gelirleri 8 trilyon 437,1 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 651,9 milyar lira öngörülmüştü. Yıllık hedeflere göre yedi aylık gerçekleşme bütçe harcamalarında yüzde 48,8 düzeyinde, bütçe gelirlerinde ise yüzde 54,4’le daha yüksek gerçekleşti. Bunun sonucunda ilk yedi ayda gerçekleşen bütçe açığı yılın tümünde öngörülen tutarın yüzde 31,8’i düzeyinde kaldı.
İlk yedi aydaki faiz ödemesi yılın tümünde öngörülenin yüzde 53,2’si, faiz dışı harcamalar ise yüzde 48,2’si düzeyinde gerçekleşti. Gelirler cephesindeki görece yüksek gerçekleşme ise vergi dışı gelirlerden kaynaklandı. Yedi aylık vergi tahsilatı, yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 51,6’sı düzeyinde gerçekleşirken, diğer bütçe gelirlerinde ise bu oran yüzde 71,6 ile çok daha yüksek oldu. Yılın yedi ayında, bütçe gelir ve harcamalarında yıllık hedefe göre gerçekleşmeler görece iyimser bir tablo ortaya koyarken, izleyen dönemde özellikle, son çeyrekte harcamalardaki artışın hızlanmasıyla bu tablonun bozulma olasılığı bulunuyor.
Web.tv
