Kobiler ekonomik krize dayanamıyor
Ekonomik ve sosyal yapıda gelişme ve denge unsuru olarak varlığı büyük önem taşıyan, çeşitli teşvik ve desteklerle gelişimleri hedeflenen küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ) için 2023 yılı iyi geçmedi.
Ekonomiye katkısı önemsiz görülen, ancak topluca katkısı büyük olan KOBİ’ler kapsamında özellikle 1-9 arası çalışanı bulunan, çalışanları genelde sahibi veya ortağından oluşan, ülke genelindeki tüm işletmelerin sayıca yüzde 90’ından fazlasını oluşturan “mikro” işletmelerde geçen yıl adeta yaprak dökümü yaşandı. Yılın ikinci yarısında ekonomide radikal politika değişikliğini zorunlu kılan olumsuz gidişat, en çok bu kesimi vurdu.
Kobi sayısında azalma
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı yıllık sanayi ve hizmet istatistiklerine göre ülkedeki toplam aktif girişim sayısı 2023 yılında 3 milyon 723 bin 681 olarak belirlendi. Geçici sonuçlara göre 2023 yılında ciro 59 trilyon 377 milyar TL, üretim değeri 34 trilyon 842 milyar TL, faktör maliyetiyle katma değer 9 trilyon 943 milyar TL, mal ve hizmetlerin toplam satın alışları 53 trilyon 961 milyar TL, toplam istihdam da 19 milyon 99 bin 165 kişi olarak gerçekleşti.
Naki Bakır'ın haberine göre, TÜİK’in 2022 yıllık sanayi ve hizmet istatistikleri ile karşılaştırıldığında toplam aktif girişim sayısının geçen yıl 61 bin 79 azaldığı belirlendi. Ancak bu gelişme, KOBİ genel tanımı içinde; çalışan sayısı 10 kişiden az ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 10 milyon TL’yi aşmayan girişimler olan “mikro” işletmelerdeki azalıştan kaynaklandı. Ülkedeki tüm işletmelerin sayıca en büyük bölümünü oluşturan mikro işletmelerin sayısı geçen yıl 66 bin 846 adet azalarak 3 milyon 493 bin 503’e indi.
Yine KOBİ tanımında yer alan, yıllık çalışan sayısı 10-49 arasında ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 100 milyon TL’yi aşmayan “küçük” işletme kategorisindeki KOBİ’lerin sayısı, önceki yıla göre 3 bin 624 adet artarak 191 bin 806’ya yükseldi. Yıllık çalışan sayısı 50-249 arasında ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 500 milyon lirayı aşmayan “orta” büyüklük kategorisindeki KOBİ sayısı da 1.844 adetlik artışla 32 bin 336’ya çıktı. Bu gelişmelerle üç kategoride toplam KOBİ sayısı geçen yıl net olarak 61 bin 378 adet azalarak 3 milyon 717 bin 645 oldu.
250 ve daha fazla çalışanı bulunan “büyük” işletmelerin sayısı ise geçen yıl 299 adet artarak 6 bin 36’ya yükseldi. Ülkedeki tüm işletmeler içinde KOBİ’lerin 2022 yılında sayıca yüzde 99,85 olan oranı, geçen yıl fazla değişmeyerek yüzde 99,84 oldu.
75 bin “Mikro” işletme çalışanı işsiz kaldı
2023 yılında diğer işletmelerde çalışan sayısı artarken, mikro işletmelerde sayıca azalışa bağlı olarak istihdam da azaldı. Bir yılda mikro işletmelerde istihdam net 75 bin 504 kişi azalarak 6 milyon 884 bin 362’ye geriledi. Ekonomik koşullar nedeniyle kapanan mikro işletme sayısının yeni açılanlardan fazla olması, toplam işyeri sayısının azalması nedeniyle bu alanda ciddi bir istihdam kaybı yaşandı.
İstihdama diğer büyüklük gruplarına göre bakıldığında, çalışan sayısının küçük işletmelerde 81 bin 809 artarak 3 milyon 730 bin 944, orta işletmelerde 176 bin 706 artışla 3 milyon 239 bin 262 ve böylece KOBİ’ler toplamında 183 bin 11 kişilik bir artışla 13 milyon 854 bin 568 kişiye yükseldiği görüldü. Büyük işletmelerde çalışan sayısı da bir yılda 268 bin 127 kişilik artışla 5 milyon 244 bin 597 kişiye ulaştı. Bu gelişmelerle ülke genelindeki tüm girişimlerin toplam istihdamı geçen yıl 451 bin 138 kişi artarak 19 milyon 99 bin 165’e yükseldi.
En çok girişim ve istihdam hizmetlerde
TÜİK verilerine göre 2023 yılında faal olan girişimlerin yüzde 44,1’i hizmet sektöründe, yüzde 36’sı ise ticaret sektöründe yer aldı. İstihdamda hizmet sektörü toplam istihdamın yüzde 38,6’sını oluştururken sanayi sektörünün istihdam payı yüzde 28,3 oldu.
Ticaret sektörü ciroda yüzde 45,4’lük payla ilk sırada yer aldı. Girişimlerin en fazla yer aldığı ve istihdam payı en yüksek olan hizmet sektörünün ciro payı yüzde 15,7, sanayi sektörünün cirodaki payı ise yüzde 33 oldu.
2023 yılında toplam cironun yüzde 35’ini 250 ve üzeri çalışanı bulunan büyük işletmeler gerçekleştirirken, yüzde 24,3’ünü 1-9 büyüklük grubu, yüzde 20,2’sini 10- 49 büyüklük grubu ve yüzde 20,5’ini ise 50-249 büyüklük grubunun gerçekleştirdiği belirlendi. Buna göre KOBİ’ler 2023’te toplam cironun yüzde 65’ini gerçekleştirdi.
2023’te toplam istihdamın yüzde 72,5’ini KOBİ’lerde olduğu belirlendi. Başka deyişle büyük işletmelerin payı yüzde 27,5 oldu. KOBİ kapsamındaki üç kategoriye bakıldığında istihdamın yüzde 36’sını 1-9 büyüklük grubu, yüzde 19,5’ini 10-49 ve yüzde 17’sini ise 50- 249 büyüklük grubunun gerçekleştirdiği belirlendi.
Üretim değerinde imalat
Üretim değeri 2023 yılında imalatta 15 trilyon 559 Milyar TL, ticarette 4 trilyon 257 milyar TL, inşaatta 3 trilyon 319 milyar TL, ulaştırma ve depolamada 3 trilyon 232 milyar TL, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımında 2 trilyon 573 milyar TL olarak gerçekleşti.
İmalat sanayiindeki girişimlerin yüzde 55,5’i düşük teknoloji faaliyetlerinde yer aldı. Düşük teknoloji faaliyetlerinde yer alan bu girişimler, istihdamın yüzde 49,4’ünü, cironun ise yüzde 34,8’ini gerçekleştirdi.
Üretim değerinde 250 ve daha fazla çalışanı bulunan büyük işletmeler yüzde 45,3 pay alırken, mikro işletmeler yüzde 15,6, küçük işletmeler yüzde 17 ve orta boy işletmeler yüzde 22,1 olmak üzere KOBİ’lerin toplam payı yüzde 54,7 oldu.
Kobi’ler “sosyal denge aktörü”
Küreselleşmeyle birlikte, ekonomilerin işletme tipi tercihlerinde değişimler ortaya çıktı, eski dönemin kütlesel ve seri üretim yapan, hantal büyük boy işletmelerinin yerine küçük ve orta boy işletmeler tercih edilir oldu. Sanayi sonrası toplumda, KOBİ’lerin önemi oldukça arttı. KOBİ’ler, küreselleşme ile birlikte dünyada yaşanan değişimle uyumlu, esnek, dinamik, yaratıcı, yenilikçi, yalın, krizlere karşı dayanıklı yapıları dolayısıyla giderek ekonomilerin vazgeçilmez aktörleri haline geldi.
Üretim ve istihdamdaki payları ile ülke ekonomilerinin adeta belkemiğini konumunda bulunan KOBİ’ler, tüm dünyada ekonomik gelişimin yanı sıra sosyal dengenin ve istikrarın da en önemli aktörleri olarak kabul ediliyor. OECD üyesi ülkelerde toplam işletmelerin yüzde 85’lik kısmını oluşturan KOBİ’ler, istihdamın yüzde 70’ini gerçekleştiriyor. Ülkeler, güçlü ve sürdürülebilir ekonomik kalkınma için KOBİ’lerin güçlendirilmesine önem ve öncelik veriyor.
Türkiye’nin küresel ekonomik sistemde güçlü bir yer alabilmesi için KOBİ’lerin rekabet gücü ve verimliliklerinin yükseltilmesi, uluslararası piyasalarla entegrasyon süreçlerinin desteklenmesi, yatırım, üretim ve pazarlamada onlara teknik bilgi ve danışmanlık hizmetleri sağlanması ve yatırımlarının düşük maliyetli uzun vadeli kaynaklarla fonlanması stratejik önem taşıyor.
Web.tv
