Danışma Kurulu’lunda yer aldığım Güvenilir Ürün Platformu tarafından Tarım ve Orman Bakanlığı desteği ile hayata geçen Tarım Varsa Hayat Var projesinin 4. toplantısı Türkiye Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) koordinasyonunda Karacabey (Harası) TİGEM’de gerçekleştirildi. Moderatörlüğünü Güvenilir Ürün Platformu Başkanı Celal Toprak’ın yaptığı toplantıya katıldım, 88 milyon m2 ye yayılan bu dev işletmeyi iki gün boyunca tekrar gezme fırsatım oldu.

Bursa ve Bursalı ne kadar farkında bilemem ama 14. Yüzyıl başlarında Orhan Gazi tarafından ordunun at ihtiyacını karşılamak ve yetiştirmek üzere aynı yerde Çiftlikat-ı Hümayün adıyla kurulan bu büyük çiftlik, aynı görevi Cumhuriyet döneminde de başarıyla sürdürüyor.

Atatürk'ün müdahalesi

Atatürk, Osmanlı toprağı olan Şam’da gördüğü safkan Arap atlarından birinin 1934 yılında Karacabey Harası’na getirilmesini emreder, Baba Kuruş adı verilecek at bulunarak getirilir ve 1945 yılında ölümüne kadar safkan Arap taylarının babası olarak görev yapar. Bugün Karacabey TİGEM’de Baba Kuruş ve Baba Sa’d ın mezarları bulunuyor. TİGEM dünyadaki safkan Arap tayı yetiştiriciliğinin yüzde 25 ini gerçekleştiriyor.

TİGEM, 2023 yılında 275 baş safkan Arap elit ve koşu tayı satışından 105 milyon TL gelir elde etmiş.

Alışmadığımız bir KİT fotoğrafı

Alıştı(rıldı)ğımız Kamu İktisadi Teşekkülü, kısacası KİT neydi? Zarar eden, her yıl bütçeye yük olan, hantal verimsiz ve kalitesiz üretim yapan kurumlar değil mi?

İşte bu alışmışlığın verdiği ön kabulle TİGEM Genel Müdürü Dr. Hasan Gezginç’i sorularla bunalttık ama işin ekonomik boyutunun fotoğrafını çekmeye çalıştım. Dünyada özellikle pandemide farkına daha da fazlaca vardığımız gıdaya yönelik sorumluluğunun boyutunu ekometre.com da arkadaşlarım haberleştirdiler.

Bilanço ne söylüyor?

2018 lerde zarar eden, 2020 de 77 milyon lira kar edebilen TİGEM 2021 yılında 130 milyon, 2022 de 800 milyon liraya ulaşan karını 2023 de ikiye katlayarak 1,6 milyar liraya çıkardı. Üstelik aylık 350 milyon liraya ulaşan maaşlarını kasasından ödedikten sonra 2023 yılında 408 milyon TL kurumlar vergisi ödemeyi başardı.

Yani TİGEM bir kamu iktisadi teşekkülü olarak devlete yük olmayı bırakın, bütün giderlerini ödedikten sonra hem 1.6 milyar lira kâr eden hem de 408 milyon TL devlete vergi veren bir kurum haline geldi.

Yönetim anlayışı neleri değiştirebilir?

Alıştığımız KİT kavramının dışında bir manzarayla karşılaşıyoruz, Genel Müdür Dr.Hasan Erinç bir holding CEO'su tarzıyla çalışıyor. Devletin imkanlarını kullanarak zarar etmek şöyle dursun, zarar eden kurumlara karşın binlerce kişilik ekibinin eforunu ırkları, tohumları ıslah ederek Türk tarımına ve hayvancılığına hizmet etmeye yönlendiriyor ve üstüne üstlük bir özel işletme gibi kâr etmeye odaklanmış bir üst düzey yönetici profili çiziyor.

Bir ekonomi gazetecisi olarak kurumların faaliyet gideri olarak bilançolarında görmeye alıştığımız ve ilk 500 de bile karların büyük kısmını götüren faiz gideri radarımda elbette.

TİGEM'in kredi borcunu da sizlerle paylaşayım. 2023 yılında 1.320 milyar lira kredi borcu olan ve 2023 de 321 milyon TL faiz veren bir kurum olan TİGEM karşımıza çıkıyor.

Peki bugün? Sıkı durun, bütün faizlerini ve kredi borcunu sıfırlayarak sıfır kredi borcu sıfır faiz ödemesiyle kaynaklarını sadece yeni yatırımlara yönlendiren bir kurum haline gelmiş bir TİGEM fotoğrafıyla karşılaştım.

Darısı, tüm KİTlerin başına... Hatta verimsiz oldukları için özelleştirilen ve yokluğu hissedilen Et ve Süt kurumu gibi kurumların yeniden devralınması/kurulması için örnek TİGEM. Alın da millet ucuza et alabilsin, şu ithal et lobisinin beli kırılsın…