Koronavirüs (COVID – 19) salgınından etkilenen işyerleri bir kısım işçilerini evden çalıştırmaya başladı.

Evden çalışma nedir? Evden çalışma uzaktan çalışma mıdır? Evden çalışmanın kuralları nelerdir? İşçinin ve işverenin hakları nelerdir? Kısaca inceleyelim.

Evden çalışma pandemi nedeni ile işyerine gelemeyen çalışanların online olarak iş sözleşmesinden kaynaklanan iş görme edimini yerine getirmesidir.

İş sözleşmesinin diğer tarafı olan işveren de iş sözleşmesi kapsamında ücret ödeme edimini yerine getirecektir. Taraflar arasındaki iş görme ve ücret ödeme edimi yine taraflar arasındaki süregelen sözleşme kapsamında devam edecektir.

Süregelen sözleşme kapsamında devam ne demektir? Bu öncelikle taraflar arasındaki sözleşmenin pandemi nedeni ile uzaktan çalışma sözleşmesine dönüşmediği demektir. Dönemsel olarak iş görme ediminin yerine getirileceği yer değişmiştir. Bu geçici bir durumdur. Taraflar arasında bir uzaktan çalışma sözleşmesi akdedilmemiştir. İşin sürdürüleceği yerin geçici olarak değişmesi dışında mevcut sözleşme koşulları geçerlidir.

Mevcut sözleşme koşullarında işveren iş verme edimin yerine getirmekte ve online olarak çalışana iş temin etmektedir. Çalışanın çalışma koşulları ve ücreti aynıdır. Çalışanın sosyal hakları da aynıdır.

İşin işyerinde yerine getirilmesi halinde çalışanın yemek ve servis gibi sosyal hakları evde çalışma sürecinde devam edecektir. Çalışanın işini evinde yapıyor olması onun yemeğini kendisi ödemesini gerektirmeyecektir. Çalışanın ücreti kapsamında yer alan yemek ücretinin de evden çalışma sürecinde ödenmesi gerekmektedir. Eğer işyerinde fiili olarak yemek veriliyorsa, evden çalışma döneminde emsal yemek ücretinin çalışana ücrete ek olarak ödenmesi gerekecektir.

Çalışanın işe gidip gelirken yol/servis sosyal hakkından faydalanıyor olması halinde, evden çalışma sürecinde yol masrafı yapılmadığı, bu nedenle yol ücretinin hak edilmediği düşünülebilir. Ancak bu doğru bir yaklaşım değildir. Ücretin eki niteliğindeki sosyal hakların tamamının işin sürdürülmekte olduğu evden çalışma döneminde de çalışma gün karşılığı olarak işçiye ödenmesi gerekmektedir.

Kaldı ki çalışan evde kendi elektriğini, internetini, kendi bilgisayarını ve kendi çalışma ortamını kullanmaktadır. İşveren tarafından bunların bedeli ödenmemektedir. Esasında işin yerine getirilme maliyetinin de işveren tarafından çalışana ücrete ek olarak ödemesi gereklidir. Çünkü işveren işyerini açmadığından işyerinin maliyetinden tasarruf etmekte, çalışan ise işyeri maliyetine katlanmaktadır.

Evden sürdürülen çalışmada işyeri maliyeti hesaplanabilir net bir maliyet olmasa da, çalışanın işe gelip gitmemesinden kaynaklanan kullanmadığı servis bedelinin karşılığı olarak da değerlendirilebilir. Pandemi sürecinde ağırlaşan ekonomik yükün iş sözleşmesinin tarafları arasında makul bir anlaşma ile çözüme kavuşturulmasını gerektirdiği de açıktır.

İşyerine gelmeyen çalışanın evinde bulunduğu 24 saat süre ile çalışmaya amade olduğu düşünülmemelidir. Bu nedenle çalışana mesai saatlerinde iş verilmeli, mesai saatleri dışında işini yapması beklenmemelidir. Çalışanın geçici bir süre için evinin işyerine dönüşmüş olması, işverenin dilediği saatte iş isteyebileceği anlamına gelmeyecektir.  Çalışma süresinin haftalık 45 saati aşması durumunda fazla mesai kurallarının uygulanacağı da bilinmelidir.

Yine çalışanın hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde geçici iş görme edimini yerine getirdiği evinde olması, çalışma mecburiyeti anlamına gelmeyecektir. Bu günlerde çalışandan iş istenilmesi halinde tüm sosyal hakları ile birlikte çalışılan ulusal bayram genel tatil günü ücretini alacak, ayrıca fazladan bir günlük ücretini de hak edecektir. İşin evden yerine getirilmesi bu durumda bir değişiklik gerektirmeyecektir.

Sağlıkla kalınız… Evde kalınız…