e-dış ticarette dengeler tersine döndü

Birbiri ardına getirilen kısıtlamalara ve artırılan vergilere rağmen, yerli kartlarla yurt dışından yapılan alışveriş tutarının yurt dışı kartlarla Türkiye’den yapılan alışverişi aşmasıyla, online mecralardaki dış ticarette açık oluştu.

Türkiye, son yıllarda online dış ticarette önemli bir büyüme yaşadı. Ancak 2024’ün Ocak-ekim dönemine ilişkin veriler, bu büyümenin dengeli olmadığını gösteriyor. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre Türkiye’nin e-ihracatı anlamına gelen yabancı kartlar ile yurt içinden yapılan online ticaretin değeri 137 milyar TL olarak gerçekleşirken, e-ithalat anlamına gelen yerli kartlar ile yurt dışından yapılan online ticaretin değeri ise 174 milyar TL’ye ulaştı. Bu tablo, son dönemde artan vergi ve kısıtlamalarla Türkiye’nin yüksek e-ihracat hedeflerine rağmen online ticarette de net ithalatçı konumuna geçildiğini gösteriyor.

Kısıtlamalar genişliyor

Pandemi sonrası hacmi hızla artan online ticaret, özellikle Temu, Shein ve Aliexpress gibi Çinli oyuncuların etkisi ile hızla büyüdü. Özellikle Temu’nun ücretsiz kargo ve uygun fiyatlı hızlı sevkiyat gibi özellikleri ile piyasaya agresif girmesi, birçok ülkede yerli oyuncuların pazar paylarını negatif etkiledi. Önlem alan birçok ülke gibi Türkiye de 20 Ağustos’tan itibaren yurt dışından yapılan online alışveriş limitini 150 Euro’dan 30 Euro’ya düşürdü, vergi oranı ise AB’den yapılan alışverişte yüzde 18’den 30’a, AB dışından yapılan alışverişte ise da yüzde 30’dan 60’a çıkarıldı. Geçen hafta yeni bir değişiklik ile söz konusu 30 Euro’luk limite kargo ücreti de dahil edildi.

Önlemler yeterli olmadı

Ancak Türkiye’deki yüksek fiyatlama davranışı, enflasyonist baskı ve gelir erozyonu düzenlemenin etkisinin sınırlı kalmasına yol açtı ve e-ithalattaki artışı dizginlemeye yetmedi. BKM’nin Ekim ayı verilerine göre, yerli kartlar ile yurt dışından yapılan işlem sayısı geçen yılın 10 aylık döneminde 208 milyon iken bu yıl aynı dönemde yüzde 17 artarak 242 milyona yükseldi. Aynı dönemde yabancı kartlar ile yurt içinden yapılan alışveriş sayısı ise 32,6 milyondan 31 milyon 613 bine geriledi. Asıl fark ise alışverişin değerinde yaşandı. Yine BKM verilerine göre, 10 ayda e-ithalat tutarı 173 milyar 907 milyon TL olurken, yabancı kartlar ile yurt dışında yapılan alışveriş 137 milyar 710 milyon TL oldu. Ekonomim'den Yener Karadeniz'in haberine göre, 10 aylık online dış ticaret açığı 36,2 milyar TL'ye ya da 1,1 milyar dolara ulaştı. Geçen yılın 10 aylık döneminde e-ithalat 90 milyar TL iken e-ihracat ise 95 milyar TL idi. Ocak ekim döneminde e-ithalat yüzde 92 artarken e-ihracattaki artış yüzde 44’te kaldı.

2023 e-ihracat hedefi 8 milyardı

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, 2024’ün ilk 8 ayında e-ihracatın geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 94 artarak 4,16 milyar dolara, toplam mal ihracatı içindeki payının da yüzde 2,7’ye yükseldiğini belirterek “2024’ün sonuna kadar 8 milyar dolar e-ihracata ulaşmayı hedefliyoruz” açıklamasını yapmıştı.