Bütçe 7 ayda 844 milyar TL açık verdi

Merkezi yönetim büt­çesinde temmuz ay­ları itibarıyla harca­malar yüzde 81,6 artarken, yeni vergilere rağmen toplam gelir­lerdeki artış yüzde 44,9’da kal­dı. Geçen yıl temmuz ayında 48,6 milyar lira fazla veren büt­çe, bu yıl aynı ayda 96,8 milyar lira ile açık verdi.

İlk yedi ay­da bütçede faiz dışı harcamalar görece kontrollü giderken, faiz ödemelerinde yüksek oranlı bir artış yaşandı. Faiz dışı harca­malar içinde cari transferlerden sonra en büyük bölümü oluştu­ran personel giderleri de genel bütçe giderlerindekinin çok üze­rinde bir artış kaydetti. Bütçe ge­lirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergi tahsilatı yedi ay­da 4 trilyon liraya yaklaşırken, tahsilat artışı toplam bütçe ge­lirindekinin altında gerçekleşti.

Aylık gerçekleşmeler

Hazine ve Maliye Bakanlı­ğı’nın açıkladığı verilere göre, temmuz ayında merkezi yöne­tim bütçesinde harcamalar ge­çen yılın aynı ayına göre yüzde 81,6 artışla 827,7 milyar, gelir­ler ise yüzde 44,9 artışla 730,9 milyar lira oldu. Temmuzda ve­rilen 96,8 milyar liralık bütçe açığı, bu yıl mayıs dışındaki ay­lara göre daha makul düzeyde gerçekleşti.

Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, bu yıl ocak ayında 150,7 milyar, şubatta 153,8 mil­yar, martta 209 milyar, nisanda 177,8 milyar lira açık verilmiş, geçici vergi dönemine denk gelen mayısta ise aylık bazda 219,4 milyar liralık bir bütçe fazlası elde edilirken, haziran­da 275 milyar lira ile bu yılın en yüksek aylık açığı verilmişti.

Temmuzda bütçe giderlerinin 735,2 milyarını geçen yılın aynı ayına göre yüzde 75,8 artan fa­iz dışı harcamalar oluşturdu, fa­iz ödemeleri ise yüzde 145,4’lük rekor artışla 92,5 milyar lira ol­du. Böylece geçen yıl temmuz­daki 86,3 milyar liralık faiz dı­şı bütçe fazlasına karşılık, bu yıl aynı ayda 4,2 milyar lira faiz dışı açık verildi. Haziran ayları iti­barıyla faiz ödemelerinin top­lam bütçe giderleri içindeki ora­nı yüzde 8,3’ten yüzde 11,2’ye, vergi gelirlerine oranı da yüzde 8,4’ten yüzde 15,1’e yükseldi.

Yedi ayda 667 milyar tl faiz ödendi

Yılın ilk yedi ayında merke­zi yönetim bütçe harcamala­rı geçen yılın eş dönemine gö­re yüzde 91,8 büyüyerek 5 tril­yon 406,3 milyar, bütçe gelirleri ise yüzde 91,3 artışla 4 trilyon 562,3 milyar liraya ulaştı. Böy­lece yedi aylık bütçe açığı geçen yıla göre yüzde 94,2’lik bir bü­yüme ile 844 milyar lira oldu.

Ocak-temmuz döneminde faiz ödemeleri diğer bütçe har­camalarındakinin çok üstün­de bir artış kaydetti. Yedi ay­lık bütçe giderlerinin 4 trilyon 739,3 milyarını geçen yıla göre yüzde 89,1 artan faiz dışı harca­malar oluştururken, faiz öde­meleri aynı dönemde yüzde 113,1 artışla 667 milyar liraya ulaştı ve toplam bütçe giderle­rinin yüzde 12,3’ünü oluşturdu. Faiz dışı bütçe dengesindeki açık, yedi aylık dönemlere göre yüzde 45,4 büyüyerek 177 mil­yar liraya yükseldi.

İlk yedi ayda cari transfer­ler bütçenin en büyük kalemi olmaya devam ederken, ikin­ci büyük kalem olan perso­nel giderlerinde hızlı bir büyü­me yaşandı. Hazine yardım­ları, görevlendirme giderleri, hane halkına yardımlar, tarım ve hayvancılık destekleri gibi çok sayıda alanı kapsayan ca­ri transferler geçen yılın eş dö­nemine göre yüzde 71,9 artışla 2 trilyon 105,8 milyar lira oldu.

Memur maaşları, sözleşmeli personel ve işçi ücretleri, zam ve tazminatlar, ödenekler ve ek çalışma karşılıkları gibi kalem­leri kapsayan toplam personel gideri ise yüzde 119,7 artışla 1 trilyon 531,8 milyar, kamu ça­lışanları adına sosyal güven­lik kurumlarına devlet primi ödemeleri de yüzde 82,1 arta­rak 188 milyar lira oldu.

Böy­lece kamu personeline yapılan ödemelerin toplam tutarı ca­ri transferlere yaklaştı. Kamu kuruluşlarına mamul mal alımı, gayrimenkul sermaye üretimi, müteahhitlik giderleri, onarım faaliyetleri gibi alanları kapsa­yan “sermaye giderleri” yüzde 129,4 artışla 372,7 milyar lira­ya çıkarken, kamu kurum ve iş­letmelerine yapılan “sermaye transferleri” ise yüzde 54 aza­larak 30,9 milyar liraya geriledi.

Mal ve hizmet alımlarının ye­di aylık tutarı yüzde 72,7 artışla 330,6 milyar, genel bütçeye dahil kuruluşlar ve yurt dışına “borç verme” kalemi yüzde 199,7 artış­la 179,5 milyar lira oldu.

Bütçe gelirlerinin en büyük bölümünü oluşturan vergide yı­lın ilk yedi ayındaki toplam ta­hakkuk 4 trilyon 937,3 milyar lira olurken, aynı dönemde 3 trilyon 825,1 milyar lira ile bu­nun yüzde 77,5’i kadar tahsilat gerçekleştirildi. Vergi tahsila­tının tahakkuka oranı geçen yı­lın aynı dönemine göre 7,7 puan artış gösterdi.

Ancak yedi aylık dönemdeki vergi tahsilatında geçen yılın aynı dönemine göre tahsilat artışı yüzde 86,4’le top­lam bütçe gelirlerindeki artışın altında kaldı. Yedi aylık tahsi­lat, yılın tümünde öngörülen 7 trilyon 407,7 milyar liralık he­defin yüzde 51,6’sı düzeyinde gerçekleşti. Geçen yıl ilk yedi ayda yüzde 86,1 olan vergi gelir­lerinin toplam bütçe geliri için­deki payı, vergi dışı gelirlerdeki artışın daha hızlı olması nede­niyle bu yıl aynı dönemde yüzde 83,8’de kaldı. Vergi tahsilatının toplam bütçe giderlerini kar­şılama oranı da yüzde 72,8’den yüzde 70,8’e geriledi.

Cezalarda tahsilat artışı

Vergi dışındaki en büyük ge­nel bütçe gelir kalemi olan ve her yıl yılbaşında yeniden de­ğerleme oranında artırılan faiz, pay ve cezalarda bu yılın ilk yedi ayındaki tahsilat yüzde 187,6 ile yüksek oranda bir artışla 442,7 milyar liraya ulaştı.

İlk yedi ayda elde edilen 78,3 milyar liralık teşebbüs ve mül­kiyet geliri, 76 milyar liralık ba­ğış ve yardım ile özel gelir, 7,2 milyar liralık sermaye geliri ve alacaklardan 6,5 milyar liralık tahsilatla birlikte toplam “ge­nel bütçe” gelirleri yüzde 90,7 artışla 4 trilyon 435,9 milyar liraya ulaştı. Özel bütçeli ida­relerin öz gelirlerinden 98 mil­yar, düzenleyici ve denetleyi­ci kurum gelirlerinden de 28,4 milyar liralık aktarma sonucu merkezi yönetim bütçesinin ilk yarıdaki toplam geliri 4 trilyon 562,3 milyar lira oldu.

Yıllık hedefe göre gerçekleşmeler

2024-2026 OVP’de 2024’ün tümünde bütçe giderleri 11 trilyon 89 milyar, gelirleri 8 trilyon 437,1 milyar ve bütçe açığı 2 trilyon 651,9 milyar lira öngörülmüştü. Yıllık hedeflere göre yedi aylık gerçekleşme bütçe harcamalarında yüzde 48,8 düzeyinde, bütçe gelirlerinde ise yüzde 54,4’le daha yüksek gerçekleşti. Bunun sonucunda ilk yedi ayda gerçekleşen bütçe açığı yılın tümünde öngörülen tutarın yüzde 31,8’i düzeyinde kaldı.

İlk yedi aydaki faiz ödemesi yılın tümünde öngörülenin yüzde 53,2’si, faiz dışı harcamalar ise yüzde 48,2’si düzeyinde gerçekleşti. Gelirler cephesindeki görece yüksek gerçekleşme ise vergi dışı gelirlerden kaynaklandı. Yedi aylık vergi tahsilatı, yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 51,6’sı düzeyinde gerçekleşirken, diğer bütçe gelirlerinde ise bu oran yüzde 71,6 ile çok daha yüksek oldu. Yılın yedi ayında, bütçe gelir ve harcamalarında yıllık hedefe göre gerçekleşmeler görece iyimser bir tablo ortaya koyarken, izleyen dönemde özellikle, son çeyrekte harcamalardaki artışın hızlanmasıyla bu tablonun bozulma olasılığı bulunuyor.